Van ‘sociaal’ naar ‘betaalbaar’: Nederlandse huisvesting onder de loep
Nederland kent al decennia een bijzonder – door de Europese Commissie goedgekeurd – systeem waarin woningcorporaties als aangewezen dienst van algemeen economisch belang (DAEB) volledig sociale huur faciliteren. De kern daarvan is dat staatssteun mag worden ingezet zolang de doelgroep duidelijk begrensd blijft tot financieel kwetsbare huishoudens en de sociale activiteiten strikt losstaan van commerciële verhuur.
Betaalbare middenhuur
Met de Wet betaalbare huur (ingegaan per 1 juli 2024) geldt nu óók een puntensysteem voor het middensegment tot (per 1 januari 2025) € 1.184,82 kale maandhuur. Dat sluit beleidsmatig aan bij het streven van het inmiddels demissionaire kabinet-Schoof om twee derde van de nieuwbouw betaalbaar te maken, deels door staatsgegarandeerde WSW-leningen voor middenhuur in te zetten.
Europese Commissie weegt mee
Parallel herijkt de Europese Commissie het DAEB-pakket (evaluatie afgerond in 2022). Lidstaten pleiten voor een ruimere definitie – ‘betaalbare’ in plaats van louter ‘sociale’ huisvesting – om het groeiende segment middeninkomens te bedienen.
Risico op verdere dualisering van de huurmarkt
Nederland is al verschoven van een ‘unitair’ model – waar woningcorporaties en commerciële verhuurders in elkaars vaarwater komen door te concurreren – naar een meer ‘dualistisch’ systeem waar concurrentie tussen de sociale en vrije huur niet of nauwelijks plaatsvindt. Woningcorporatieverhuur beslaat ruwweg twee derde van de huursector; vrije marktpartijen bedienen de rest. Als middenhuur óók onder de DAEB-vlag valt, verkleint de vrije sector verder, met het gevaar dat voordelen van vrije mededinging – zoals kwaliteitsverbetering, innovatie en toegang voor nieuwe toetreders – zullen afnemen.
Wenselijkheid uitbreiding DAEB-status
Er kunnen vraagtekens gezet worden bij de wenselijkheid van uitbreiding van de DAEB-status naar middenhuur. Het traditionele uitgangspunt van staatssteun is immers dat deze gericht behoort te zijn op groepen die écht niet door de markt worden bediend; voor het overige deel van de markt hoort vrije mededinging het aanbod en de kwaliteit te stimuleren. Alleen zo blijven de voordelen van beide systemen behouden en zet het streven van de overheid naar meer betaalbare woningen niet nog meer druk op het functioneren van de woningmarkt.
---
Deze blog is een beknopte samenvatting van het in het Tijdschrift voor Staatssteun (2025, nr. 1/2, p. 13–20) gepubliceerde artikel ‘Van ‘sociale’ naar ‘betaalbare’ huisvesting wenselijk?’, geschreven door Gerard van der Wal, Doortje Ninck Blok en Arthur de Ruiter. Deze bijdrage was inhoudelijk afgesloten in december 2024. Het originele artikel is te lezen in de genoemde uitgave en verkrijgbaar via Uitgeverij Den Hollander: Van ‘sociale’ naar ‘betaalbare’ huisvesting wenselijk? - Tijdschrift voor Staatssteun - Uitgeverij Den Hollander.
